نکات ایمنی در آزمایشگاه
نکات ایمنی در آزمایشگاه

نکات ایمنی در آزمایشگاه

 

نکات بسیاری برای افزایش امنیت در آزمایشگاه وجود دارد که چنانچه فرد آن‌ها را رعایت نماید، احتمال بروز خطرات کاهش یافته و از سلامت آزمایش‌کننده حفاظت می‌شود. در آزمایشگاهی که ایمن و استاندارد است و پرسنل تمام نکات ایمنی در آزمایشگاه را رعایت می‌کنند، حوادث و جراحات به ندرت اتفاق می‌افتد. عموما این حوادث زمانی به وقوع می‌پیوندند که نکات ایمنی رعایت نشوند و از طرف پرسنل بی‌توجهی صورت گرفته باشد. بنابراین آشنایی با خطرات موجود در محیط آزمایشگاه و همچنین دانستن نکات ایمنی مرتبط با آن، از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و سلامت پرسنل به آن وابسته است. در این مطلب قصد داریم تا شما را با خطرات موجود در آزمایشگاه و نکات ایمنی مهمی که باید در این محیط رعایت شوند، آشنا سازیم. 

 

1- آشنایی با قوانین و مقررات و اصول ایمنی در آزمایشگاه
•  جزوه دستور کار با دستگاه و روش آزمون پیش از ورود به آزمایشگاه مورد مطالعه قرار دهید.
•  راس ساعت تعیین شده در آزمایشگاه حضور داشته باشید.
•  در موقع کار در آزمایشگاه (براي محافظت لباس ها در مقابل مواد شیمیایی و همچنین پیشگیري از آلودگی به مواد مضر) حتما از روپوش سفید مناسب استفاده نمایید.
•  از پوشیدن کفش هاي روباز در آزمایشگاه اجتناب کنید .
•  هیچگاه مواد شیمیایی اضافی برداشته شده را به ظرف اصلی بر نگردانید.
•  از خوردن و آشامیدن در آزمایشگاه اجتناب کنید.
•  از شوخی یا رفتار هاي حادثه آفرین در آزمایشگاه بپرهیزید.
•  کلیه مقررات ایمنی اعلام شده توسط مسئول آزمایشگاه را رعایت نمایید.
•  نظافت میز و شستشوي وسایل در پایان کار را رعایت نمایید.
•  پیش از برداشتن مواد از ظروف مواد شیمیایی، برچسب آنها را به دقت بخوانید.
•  پس از برداشتن مواد، در ظروف مواد شیمیایی را خوب ببندید.
•  شیشه هاي محلول عمومی (ظروف مشترك) را در جاي خود بگذارید و از جا به جا کردن آنها خودداري کنید.
•  مواد دور ریختنی مانند کاغذ صافی، دستمال کاغذي، چوب کبریت و کاغذ pH مصرف شده در داخل سطل زباله بریزید و به هیچ وجه آن ها را در سینک آزمایشگاه نریزید.
•  بدون اجازه مسئول آزمایشگاه محلولی را در سینک نریزید. محلولهاي حاوي فلزات سمی را در ظرف ضایعات بریزید.
•  از حرارت دادن و ضربه زدن به مواد قابل انفجار بپرهیزید.
•  از چشیدن یا لمس کردن مواد شیمیایی اجتناب کنید.
•  در هنگام رقیق سازي اسیدها، همیشه اسید غلیظ را به آهستگی وارد آب کنید و به هم بزنید و هرگز آب را داخل اسید غلیظ نریزید.
•  در صورت ریختن اسید یا باز یا هر ماده شیمیایی خورنده روي میز یا زمین، آن را با مقدار زیادي آب بشویید.
•  در صورتیکه لباس شما با اسید قوي آغشته شد آنرا با آمونیاك رقیق خنثی کنید و اگر به باز قوي آغشته شد آنرا با استیک اسید رقیق و سپس با آمونیاك خنثی کنید و در پایان با آب زیاد شستشو دهید.

 

2- نکات ایمنی در مواقع آتش سوزي
•  در صورت امکان جسمی را که در حال اشتعال است را از محل آتش سوزي دور کنید.
•  شیرهاي گاز را ببندید.
•  دو شاخه دستگاه هاي برقی را از پریز خارج کنید.
•  جسمی که در حال سوختن است را با شن یا پتوي خیس بپوشانید.
•  در صورت لزوم از کپسول آتشنشانی استفاده کنید.
•  براي خاموش کردن لباس هاي مشتعل فرد از پاشیدن آب خودداري کنید. (به خاطر داشته باشید که بعضی از مواد شیمیایی مانند Na ، K،Li ،NaH ،CaH2 با افزودن آب، بیشتر شعله ور میشوند.)

 

3- اقدامات لازم در مورد سوختگی ها
•  اگر سوختگی بر اثر تماس با اسید رخ داده باشد، محل سوختگی را زیر شیر آب قرار داده سپس آنرا با محلول % 3 جوش شیرین(سدیم بیکربنات) بشویید و سرانجام با پماد سوختگی بپوشانید.
•  اگر سوختگی بر اثر تماس با باز رخ داده باشد ، محل سوختگی را زیر شیر آب قرار داده و سپس آنرا با محلول % 1 اسید استیک بشویید و با پماد سوختگی بپوشانید.
•  اگر سوختگی بر اثر تماس با برم رخ داده باشد، محل آسیب دیده را با الکل و گلیسیرین زیاد شست و شو دهید و پنبه ي آغشته به الکل یا گلیسیرین را روي زخم قرار دهید.
•  اگر سوختگی بر اثر تماس با فنل باشد، محل سوختگی را با الکل بشویید و سپس از پماد سوختگی استفاده نمایید.
•  اگر سوختگی بر اثر تماس با جسم داغ باشد، نخست چند دقیقه آن را با محلول سدیم بیکربنات اشباع در تماس بگذارید و سپس آن را با اکسید روي یا پماد مناسب چرب کنید.
•  توجه داشته باشید که هنگام بروز هرگونه سوختگی شدید یا مسمومیت بر اثر تنفس و بلع مواد شیمیایی و بخارات آنها، فرد مصدوم را حتما نزد پزشک ببرید یا به نزدیکترین درمانگاه هدایت کنید.

 

4- نشانه هاي استاندارد براي مواد شیمیایی
براي امنیت در آزمایشگاه نکات بسیاري باید رعایت شود. هر چند رعایت این نکات به تنهایی سلامت آزمایش کننده را تضمین نمیکند اما احتمال بروز خطرات را به حداقل کاهش میدهد. خطرات دیگري که در آزمایشگاه وجود دارد، وضعیت هاي غیرقابل پیش بینی است که همواره در آزمایشگاه و در طول آزمایش به وجود می آیند که با هوشیاري و دقت در آزمایشگاه، میتوان این خطرات را نیز تا حد مطلوبی کاهش داد. در هنگام ورود به آزمایشگاه، باید از خطرات مواد شیمیایی و نیز سایر خطرهاي ممکن در آزمایش ها اطلاعات کافی داشته باشید. بدین منظور آشنایی با علائم هشدار دهنده روی برچسب مواد و همچنین موارد ایمنی (هشدارهای S ) و خطرات (هشدارهای R) یک ماده شیمیایی قبل از شروع آزمایش ضروری می باشد.

•  مواد سمی(کشنده)
سمی بودن این مواد به حدي است که وارد شدن مقدار ناچیزي از آنها میتواند مرگ آور باشد یا حداقل باعث ایجاد یک بیماري خطرناك و جدي شود. خطرات مذکور ناشی از موارد زیر میباشد: 
1- بلعیدن 2 -تنفس بخار، دود و یا گرد و غبار مواد شیمیایی 3 -تماس مستقیم مواد شیمیایی با پوست مثال: اکسید آرسنیک (III)

• مواد خورنده
اینگونه مواد میتوانند باعث تحریک بافت پوششی پوست شوند، بنابراین حفاظت پوست و چشمها از این گونه مواد ضروري است. و اغلب مواد خورنده میتوانند درهمان لحظات اول سبب ضایعاتی شوند لذا درصورت تماس باید فوراً محل آسیب دیده را شست و در صورت بلعیدن به سرعت آب نوشید. مثال: برم (آب برم)، سولفوریک اسید

• مواد اکسنده
این مواد در تماس با مواد دیگر، گرماي زیادي تولید میکنند این گونه مواد باید از تماس با مواد قابل اشتعال و همچنین تماس با مواد آلی و کاهنده دور بمانند. مثال: پرمنگنات پتاسیم، پراکسید سدیم

• مواد قابل انفجار

اینگونه مواد در مجاورت حرارت، شعله، جرقه یا هر عامل دیگري مانند ضربه یا اصطکاك منفجر میشوند. دي نیتروبنزن از جمله این مواد است و به همین دلیل معمولا آنرا به صورت مرطوب تهیه می کنند و چنانچه خشک شود خطرناك است.

 

تهیه شده در مرکز آموزش مجتمع مشاوران آزماي نفت ایرانیان